Czym jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów? Rola UOKIK w zabezpieczeniu interesów klienta

Opublikowano: 07 Lip 2024 Agnieszka Kłak 10 min. czytania

Kategoria: Słownik pojęć finansowych

Historia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Historia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów czyli w skrócie UOKIK, sięga lat 90-tych ubiegłego wieku. To właśnie wtedy powstał Urząd Antymonopolowy, który na mocy ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, realizował działania w ramach reformy rynkowej. Rok 2007 to wejście w życie zupełnie nowej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zaś 2009 rok to przejęcie przez UOKIK kompetencji Izby Handlowej.

Ostatecznie w latach 2015 i 2016 weszły nowelizacje ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, które jeszcze bardziej wpłynęły na wzmocnienie ochrony konsumentów i konkurencji, zaś nowelizacja z 2016 roku zwiększyła ochronę konsumentów z rynku usług finansowych.

Co powinieneś wiedzieć o Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów?

Z pewnością to, że prezes tego urzędu jest centralnym organem administracji rządowej i podlega bezpośrednio przed Prezesem Rady Ministrów. Od 2020 roku Prezesem UOKiK jest Tomasz Chróstny. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w art. 31 pkt. 4, zobowiązuje Prezesa UOKIK do przygotowywania projektów związanych z rozwojem konkurencji według założeń programów rządowych, jak i realizowanie rządowej polityki konsumenckiej.

Co jest celem UOKiK?

Odpowiadając na to pytanie powołam się na treść wypowiedzi Adama Jassera, który był Prezesem UOKiK w latach 2014 do 2020. Otóż celem UOKiK jest „jak najwyższy poziom dobrobytu konsumenta. Środkiem do jego realizacji jest skuteczna ochrona konkurencji oraz interesów i praw konsumentów. A to w wszystko ma się realizować przy respektowaniu zasad sprawiedliwości proceduralnej w relacjach z przedsiębiorcami”. Taką właśnie misję zaprezentował UOKiK w 2014 roku i pozostaje ona aktualna do dziś. 

W jaki sposób UOKiK zabezpiecza interesy konsumentów?

Najważniejszym zadaniem UOKiK jest ochrona konsumentów przed praktykami przedsiębiorców, co do których istnieje ryzyko, że mogą stosować praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów lub gdy łamią oni zakaz stosowania we wzorach umów zawieranych z klientami niedozwolone postanowienia umowne.

Kiedy wiadomo, że zostały naruszone zbiorowe interesy konsumentów?

Zbiorowe interesy konsumentów zostają naruszone wtedy, kiedy nieuprawnione działania przedsiębiorcy dotyczą określonej lub nieokreślonej grupy konsumentów. W przypadku określonej grupy osób będą to na przykład klienci danego przedsiębiorstwa, a w przypadku nieokreślonej liczby osób będziemy mieli do czynienia wtedy, kiedy potencjalnie każdy konsument może zostać poszkodowany, zarówno ten będący klientem przedsiębiorstwa, jak i ten, który potencjalnie może nim być.

Co ważne, zbiorowym interesem konsumentów nie jest naruszenie indywidualnego interesu konsumenta. Przykładem takiej sytuacji może być błędne naliczenie kosztów na Twoim rachunku bankowym. To jest problem natury indywidualnej. Natomiast naruszeniem zbiorowego interesu konsumentów będzie sytuacja, kiedy jako konsument nie masz możliwości złożyć reklamacji do nieuzasadnionego obciążenia Twojego rachunku z uwagi na to, że bank nie udostępnia ścieżki postępowania reklamacyjnego dla klientów.

Ogólnie rzecz ujmując, Ustawa o Ochronie Konkurencji i Konsumentów mówi, że naruszeniem zbiorowych interesów konsumenta jest naruszenie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Są to również nieuczciwe praktyki rynkowe i proponowanie klientom usług nieadekwatnych do ich potrzeb, które wynikają z dostępnej przedsiębiorcy wiedzy o kliencie lub gdy proponowana jest klientom usługa niezgodna z jej charakterystyką.

Pamiętaj, że jako konsument, możesz zawiadomić Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę praktyki naruszającej zbiorowe interesy klientów. Zgłoszenie odbywa się poprzez pisemne zawiadomienie UOKiK, wraz z podaniem danych nadawcy z uwzględnieniem danych teleadresowych.

Co w sytuacji, gdy przedsiębiorca łamie zakaz i stosuje w swoich umowach tak zwane niedozwolone postanowienia umowne?

Jako konsument, najczęściej nie masz możliwości negocjowania warunków umowy. Po prostu masz dwa wyjścia: albo podpiszesz zaproponowaną przez daną firmę umowę albo nie podpisujesz i tym samym rezygnujesz z zakupu produktu lub usługi.

Dlatego właśnie na linii konsument – przedsiębiorca, to konsument jest słabszą stroną transakcji, ponieważ nie ma on wpływu na treść zapisów umowy bankowej czy innej umowy handlowej na przykład umowy o dostarczanie prądu czy gazu. Stąd mogą zdarzyć się sytuacje, że postanowienia czy klauzule zawarte w narzucony sposób w  umowach przez przedsiębiorców – mogą okazać się dla Ciebie niekorzystne. Mówią o tym również przepisy  Kodeksu Cywilnego, a mianowicie: jeśli zapisy umowy nie zostały uzgodnione indywidualnie to nie wiążą konsumenta, gdy jego prawa i obowiązki zostały w nich ujęte w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i naruszają jego interesy.

Co możesz zrobić, gdy podejrzewasz, że w Twojej umowie mogą być klauzule niedozwolone?

Po pierwsze: możesz wejść na stronę UOKiK i sprawdzić czy dane postanowienie nie znajduje się w prowadzonych przez niego rejestrze klauzul niedozwolonych.[AK3] 

Po drugie: możesz zwrócić uwagę przedsiębiorcy, że przedstawiona Ci umowa zawiera klauzule niedozwolone i jeśli nie chce on zmienić wskazanych postanowień w umowie, możesz – a nawet powinieneś -  zrezygnować z jego usług.

Po trzecie: jeśli zawarłeś umowę z postanowieniem niedozwolonym, w ramach kontroli incydentalnej postanowień wzorców umowy, możesz zwrócić się do sądu rejonowego lub okręgowego o uznanie wskazanego postanowienia jako niewiążącego.

Po czwarte: możesz złożyć zawiadomienie do Prezesa UOKiK o podejrzeniu stosowania przez danego przedsiębiorcę klauzuli niedozwolonej. Będziesz wówczas stroną zainteresowaną w prowadzonym postępowaniu UOKiK, a co za tym idzie będziesz mógł przeglądać akta sprawy i składać dokumenty czy wyjaśnienia.

Jakimi narzędziami do ochrony konsumentów dysponuje UOKiK?

Prezes UOKiK może wydać decyzje zakazujące stosowania praktyki naruszającej prawa konsumentów oraz ustanowić postanowienia umowy za niedozwolone, a także nałożyć karę pieniężną na przedsiębiorcę. Kary finansowe nakładane przez  UOKiK  są srogie, bo jest to albo 10% obrotu za rok poprzedzający nałożenie kary albo kwota do 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia w realizacji usunięcia przez przedsiębiorcę bezprawnej praktyki.

Pozostałe narzędzia UOKiK to decyzja tymczasowa w postaci zobowiązania przedsiębiorcy do zaniechania określonych działań, która obowiązuje ona do czasu wydania decyzji końcowej w sprawie. Dodatkowo UOKiK może wyrazić tak zwany pogląd istotny w sprawie prowadzonej przed sądem powszechnym, poprzez przekazanie wiedzy i orzecznictwa w danym zakresie sprawy.

Co więcej, UOKiK wykorzystuje również w swoich działaniach rolę tajemniczego klienta, jako środka prowadzącego do uzyskania informacji mogących potwierdzać stosowanie niedozwolonych praktyk. Ponadto UOKiK może publikować komunikaty w radiu i telewizji dotyczące przekazania informacji o występujących niepokojących sytuacjach zagrażających interesom konsumentów, a gdy wobec przedsiębiorcy toczy się postępowanie i wynika z niego, że działanie przedsiębiorcy może narazić konsumentów na znaczne straty, UOKiK może wydać ostrzeżenie konsumenckie, które publikuje na swojej stronie internetowej.

Podsumowanie

Jak widać rola Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest ogromna w zabezpieczeniu zbiorowych interesów konsumentów. W ostatnich latach co raz częściej słyszymy o podejmowanych działaniach UOKiK na rzecz walki ze stosowaniem nieuczciwych praktyk przez przedsiębiorców, a i świadomość klientów w tym względzie jest na co raz wyższym poziomie, co powoduje, że nie boją się oni zgłaszać wątpliwości i podejrzeń wobec zapisów danej umowy.

Tagi: uokik

Dodano: 03.05.2021