Czy umowa ustna pożyczki jest sankcjonowana prawnie?

Opublikowano: 12 Lis 2023 Agnieszka Kłak 13 min. czytania

Kategoria: Poradnik Pożyczkowy

Umowa ustna pożyczki w polskim prawie

Przedmiotem omawianego zagadnienia jest tzw. pożyczka prywatna. Nie należy więc ona do kategorii takich produktów rynkowych jak kredyt gotówkowy z banku czy pozabankowa pożyczka gotówkowa, które są zawsze udzielane w formie pisemnej. Pożyczka prywatna ma to do siebie, że może zostać zawarta zarówno w formie pisemnej jak i ustnej. Gwarantuje to zasada swobody zawierania umów, obowiązująca w polskim prawie. Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują możliwość zawarcia umowy ustnej, w ramach której jedna strona na rzecz drugiej strony przekaże określoną kwotę pieniędzy. Jednocześnie Kodeks cywilny wymaga, aby przy pożyczaniu kwoty większej niż 1000 zł umowa została zawarta pisemnie. Jednakże, co ciekawe, w praktyce bywa tak, że strony postępują wbrew temu wymogowi. Jak się łatwo domyślić nastręcza to później liczny problemów natury prawnej.

Umowa pożyczki - ustna a pisemna

Wbrew pozorom, w swojej ostatecznej formie umowa ustna pożyczki może prawie wcale nie różnić się od umowy pisemnej. Zasadnicza różnica polegać będzie zawsze na tym, że w pierwszym przypadku wszystkie ustalenia zostaną jedynie wypowiedziane na głos, a w drugim przypadku - spisane w dokumencie. Umowa zawarta ustnie, podobnie jak umowa zwarta pisemnie może określać:

• kwotę pożyczki,
• wszystkie koszty pożyczki, 
• harmonogram spłat,
• datę zawarcia umowy,
• datę spłaty ostatniej raty,
• dane osobowe obu stron.

Warto pamiętać, że w przypadku wystąpienia później jakichś problemów, umowa pisemna będzie znacznie łatwiejsza do wyegzekwowania sądownie niż jej ustny odpowiednik. 

Czy pożyczkobiorca ma obowiązek spłaty długu, zaciągniętego ustnie?

Tak, dłużnik musi spłacić należność względem wierzyciela, co stanowi art. 353 § 1 Kodeksu cywilnego. Dotyczy to również sytuacji, kiedy umowa została zawarta ustnie. Mało tego - pożyczkobiorca ma obowiązek oddać nie tylko to, co pożyczył, ale także zapłacić wszystkie koszty, jeśli zostało to uwzględnione w umowie, np. poprzez ustalenie oprocentowania. Przykładowo, jeśli Pan Adam pożyczył Pani Agacie 500 zł, oczekując, iż ta po miesiącu zwróci mu 550 zł, ale była to jedynie ustna umowa, to i tak Pani Agata jest zobowiązana oddać pełne 550 zł Panu Andrzejowi po upływie 30 dni. 

Co, jeśli pożyczka zawarta ustnie nie zostanie spłacona?

W przypadku, kiedy nie doszło do spłaty pożyczonego kapitału wraz ze wszystkimi przewidzianymi ustną umową kosztami, to wówczas wierzyciel ma prawo dochodzić swoich praw przed sądem. Warto zatrzymać się na chwilę w tym miejscu. Spójrzmy na umowy pisemne kredytów i pożyczek. Otóż, jeśli dłużnik w takiej sytuacji nie dokona spłaty, to bank albo firma pożyczkowa ma prawo wystąpić do sądu o wydanie tytułu wykonalności, co poskutkuje egzekucją komorniczą. Zanim jednak komornik w ogóle przystąpi do tego typu czynności, to najpierw wierzyciel musi okazać dowód, że dłużnik jest mu cokolwiek winny. Wówczas wyciąga umowę, która jest analizowana przez sąd i na tej podstawie zapada decyzja o tym, czy dług zostanie wyegzekwowany komorniczo. W przypadku umowy zawartej ustnie pożyczkodawca musi na początku udowodnić, że taka umowa w ogóle kiedykolwiek miała miejsce. 

Czy pożyczkodawca może dochodzić przed sądem swoich praw w umowie ustnej pożyczki?

Pożyczkodawca ma prawo dochodzić zwrotu swojej należności przed sądem, ale może się to okazać dosyć trudne w praktyce. Jeśli nie zostanie okazany żaden dowód na to, że pieniądze zostały faktycznie pożyczone, to wówczas nie ma co liczyć na odzyskanie swojej własności. Dlatego trzeba bardzo uważać przy zawieraniu tego typu umów. Pamiętaj, że nawet jeśli znajdą się jakieś dowody, to niekoniecznie sąd uzna, że są one wystarczające aby wydać postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności. 

Jak można udowodnić przed sądem, że umowa ustna pożyczki została zawarta?

Jest kilka sposobów na przeprowadzenie dowodu przez wierzyciela, że ten pożyczył ustnie pieniądze dłużnikowi, a dłużnik nie wywiązał się ze spłaty. Wzięliśmy pod lupę kilka dowodów, przeanalizowaliśmy ich charakterystykę oraz wystawiliśmy ocenę, które z nich mogą być znaczące w trakcie rozprawy sądowej:

1. Zeznania stron umowy ustnej pożyczki. Zarówno wierzyciel jak i dłużnik mają prawo składać wyjaśnienia przed sądem. Treść pozwu przesłanego przez wierzyciela może spotkać się z odpowiedzią na pozew ze strony dłużnika. Dodatkowo, już na sali sądowej obie strony mogą się wypowiedzieć. Jednakże to wcale nie znaczy, że te wypowiedzi będą w ogóle brane pod uwagę. Tylko jeśli zarówno powód jak i pozwany się na to zgodzą, ich zeznania znajdą się w materiale dowodowym. Mimo to wciąż może to nie mieć większego znaczenia, jeśli sąd uzna, że zeznania nie są wiarygodne. Zbyt pochopna wiara w twierdzenia stron mogą nieść ze sobą ryzyko, że albo dojdzie w konsekwencji do egzekucji pożyczki, która de facto nigdy nie istniała, albo nie dojdzie do egzekucji faktycznie istniejącej pożyczki, która powinna zostać wyegzekwowana.
2. Zeznania świadków. Umowa w formie ustnej mogłaby zostać zawarta w obecności osób trzecich. Ale tutaj ponownie możemy mieć do czynienia z sytuacją pt. "słowo przeciwko słowu". Jeśli np. pozwany będzie udowadniał, że świadek ma interes, aby kłamać, gdyż pozyskana na drodze sądowej kwota przypadnie na jego korzyść w jakiejś części, to wówczas dowód w postaci zeznań świadka upadnie. 
3. Rozmowy potwierdzone na piśmie. Umowa nie musi być zawierana pisemnie, lecz na piśmie mogą znajdować się rozmowy wierzyciela i dłużnika - maile, SMS-y, listy, itd. Jeśli z tej treści wyniknie, że obie strony faktycznie w określonym kontekście potwierdzają, iż doszło do zawarcia umowy pożyczki, taki dowód będzie przeważał na korzyść powoda. 
4. Przelewy na rachunek bankowy. Jest to najmocniejszy dowód, przemawiający na korzyść wierzyciela. Sąd, zobaczywszy, że powód faktycznie przelewał pieniądze na konto pozwanego w ramach udzielanej pożyczki, nie będzie miał wątpliwości, że do przekazania środków pieniężnych rzeczywiście doszło. Jest jednak jedno "ale". Tytuły przelewów muszą wskazywać, że chodziło faktycznie o pożyczkę. W przeciwnym razie pozwany może zanegować, że przelewy dotyczyły pożyczki, a to właśnie w sprawie pożyczki sąd będzie orzekał, a nie w innych kwestiach przekazania pieniędzy.
5. Nagrania wideo/audio. Fakt zawarcia ustnej umowy pożyczki może zostać zarejestrowany na kamerze albo dyktafonie. Jeśli z nagrania jasno wynika, że taka umowa została zawarta w porozumieniu przez obie strony, to wówczas będzie to mocny dowód na korzyść wierzyciela. Jednakże dowód może zostać podważony, jeśli zostanie wykazane, iż nagranie zostało wykonane niezgodnie z prawem.

Trzeba pamiętać, że zeznania ustne - zarówno stron sprawy jak i świadków - mogą nie być brane pod uwagę przez sąd poprzez ograniczenia dowodowe. Zasada ta nie obowiązuje, jeśli kwota pożyczki nie przekroczyła 1000 zł. Wówczas zeznania ustne mogą stanowić wiarygodny materiał dowodowy. 

Czy warto dawać komuś pożyczkę ustną?

Pewne trudności wynikające z egzekwowania pożyczki ustnej powodują, że warto jej udzielać jedynie osobom, do których ma się bezgraniczne zaufanie. Oczywiście zawsze taka operacja jest obarczona nawet minimalnym, ale zawsze ryzykiem. Niestety, czasami zdarza się tak, że nawet osoby najbliższe zawiodą zaufanie pożyczkodawcy. Jeśli więc rozważasz udzielnie komuś pożyczki prywatnej w ustnej formie, to po pierwsze zweryfikuj jak bardzo ufasz tej osobie, a po drugie - wlicz w ten proceder pewne ryzyko, bo będzie ono występowało za każdy razem, nawet jeśli oszacujesz takie prawdopodobieństwo na bardzo bliskie zeru.

Kiedy lepiej zdecydować się na pożyczkę w umowie pisemnej?

Osoba potrzebująca pożyczki bardzo chętnie skorzysta z oferty prywatnej i to jeszcze w formie ustnej. Wiąże się to z małą ilością formalności, a poza tym pożyczkobiorca najczęściej bardziej ufa bliskim iż instytucjom finansowym. Jednakże czasami mogą występować pewne problemy z uzyskaniem dodatkowej gotówki na tej drodze. Niekiedy osoba bliska może odmówić udzielenia takiej pożyczki. Innym razem kwota, o którą się staramy będzie za wysoka. Wówczas warto sprawdzić jedną z ofert pożyczek gotówkowych na wnioskomat.com, gdzie pieniądze możesz otrzymać równie szybko, jakbyś pożyczał je prywatnie. Boisz się kosztów? Nie ma problemu! Sprawdź, czy otrzymasz darmową pożyczkę.

Dodano: 12.11.2023