Co to jest siła nabywcza pieniądza?

Opublikowano: 04 Lis 2022 Agnieszka Kłak 11 min. czytania

Kategoria: Słownik pojęć finansowych

Siła nabywcza pieniądza – definicja

Siła nabywcza pieniądza jest to nic innego jak realna wartość pieniądza, za którą można na rynku nabyć określoną ilość dóbr. Jako, że na to zjawisko wpływa cała masa różnych czynników ekonomicznych zwykło się przyjmować, że to średnia siła nabywcza pieniądza w danym kraju określa jego wartość. Spotkać się bowiem możemy z różną siłą nabywczą w zależności od zamożności danych grup społecznych. Siła nabywcza pieniądza w danym kraju zawsze dotyczy waluty obowiązującej w tym państwie – zatem w Polsce będą to złotówki, w USA dolar, w Wielkiej Brytanii funt, w Niemczech euro, itd.

Jak zmienia się siła nabywcza pieniądza?

Generalnie możemy mówić o dwóch rodzajach zmian, jakie występują w kontekście nabywczej siły pieniądza. To, która zmiana zaistnieje zależy od złożonej sytuacji gospodarczej w danym kraju. Oto, co może się stać z siłą nabywczą w zależności od występowania poszczególnych czynników:

• spadek siły nabywczej pieniądza – występuje wzrost cen, spadek wartości waluty krajowej,
• wzrost siły nabywczej pieniądza – występuje spadek cen, wzrost wartości waluty krajowej.

Zmiany cen i wartości waluty są skutkami bardzo złożonych procesów. Na siłę nabywczą pieniądza zawsze wpływ ma to, co aktualnie dzieje się z gospodarką danego państwa.

Siła nabywcza pieniądza, a inflacja

Inflacja zawsze będzie miała negatywny wpływ na pieniądz – jego siła nabywcza spadnie. W praktyce oznacza to, że za tę samą wartość kupimy mniej dóbr. Przykładowo, jeśli przed inflacją za 100 zł kupilibyśmy 5 kg mięsa wieprzowego, to po inflacji za 100 zł kupimy już tylko 4 kg tego samego mięsa wieprzowego. Jeżeli wcześniej za 100 zł kupiliśmy 100 butelek wody, to teraz kupimy tylko 85 butelek itd. Oczywiście procentowy spadek siły nabywczej pieniądza będzie uzależniony od tego, o ile realnie wzrosły ceny konkretnego rodzaju usługi bądź produktu.

Obecnie w Polsce inflacja wynosi 17,2% - według Głównego Urzędu Statystycznego. Nie oznacza to jednak, że wszystko drożeje dokładnie o 17,2%. W ostatnim czasie woda mineralna podrożała o 10%, ale tłuszcze roślinne już o 49%, a mleko aż o 109% - jak podaje GUS.

Należy też pamiętać o tym, że siła nabywcza polskiego złotego spada także w kontekście wzrostu cen nie tylko produktów żywnościowych, ale także energii cieplnej. Galopująca inflacja jest pokłosiem wojny na Ukrainie, długofalowych skutków popandemicznych, a także wprowadzeniu przez rząd masowych i bardzo drogich dla budżetu państwa świadczeń socjalnych (np. 500+).

Skutki spadku siły nabywczej pieniądza

Jak już zdążyliśmy sobie wspomnieć, im mniejsza siła nabywcza, tym mniej kupimy za tyle samo pieniędzy. Kto odczuwa tego najgorsze skutki? Otóż zawsze najdotkliwiej odczują to ci, którzy zarabiają najmniej. Ich siła nabywcza spadnie wówczas znaczniej niż w przypadku grup zamożniejszych. Jest tak dlatego, że kapitał tych osób zawsze będzie najmniejszy w społeczeństwie. Jeśli przykładowo, ktoś zarabia 2000 zł, a wyda na życie 1800 zł, zostanie mu wówczas tylko 200 zł. Zaś osoba zarabiająca 6000 zł może wydać więcej, nawet 3000 zł, a i tak zostanie jej jeszcze 3000 zł.

Skutki wzrostu siły nabywczej pieniądza

Kiedy siła nabywcza pieniądza rośnie, liczniejsze stają się zamożniejsze grupy społeczne. Jeśli taka sytuacja utrzymuje się w gospodarce długotrwale, to wówczas zauważamy, że więcej osób zaspokaja coraz więcej potrzeb finansowych. Mało tego – pojawiają się nowe, coraz to większe potrzeby finansowe. Przykładowo, jeśli kogoś nie było stać na samochód, a w ciągu kilku lat stał się znacznie zamożniejszy, to teraz będzie go stać nie tylko na kupno auta, ale też może pomyśleć o nabyciu nieruchomości.

Parytet siły nabywczej pieniądza – co to jest?

Parytetem siły nabywczej określamy kurs walutowy, na podstawie którego możemy porównać siłę nabywczą pieniądza w różnych krajach. Parytet obliczany jest według określonych, złożonych wytycznych. Najprościej rzecz ujmując można powiedzieć, że ustalanie parytetu siły nabywczej odbywa się w sposób następujący:

• określenie koszyka towarów i usług – na początku tworzony jest koszyk najczęściej kupowanych przez konsumentów produktów i usług oraz określany jest sztywny zestaw uśrednionych cen dla tego koszyka,
• porównanie zestawu cen w perspektywie czasowej – można porównać jak zmieniały się ceny na przestrzeni miesiąca, a nawet kilku lat,
• porównanie walut – jeżeli obliczamy parytet przykładowo dla Polski, to wówczas wyniki wyrazimy w złotówkach, natomiast jeśli dla Wielkiej Brytanii, to w funtach – wówczas można np. wyrazić polski parytet w brytyjskiej walucie i na odwrót.

Parytet powoduje, że otrzymane wyniki są bardzo szczegółowe. Dlatego też kurs ten ma przewagę chociażby nad porównywaniem ze sobą PKB, gdyż uwzględnia on realną siłę nabywczą ludności.

Siła nabywcza pieniądza w Polsce i w Europie

Po 1989 roku nastąpił w Polsce wzrost gospodarczy związany ściśle z transformacją ustrojową. Na rynku pojawiło się nagle wiele pustych luk, które zaczęły być wypełniane przez prywatnych przedsiębiorców. W latach 90 siła nabywcza złotego nie była jeszcze zbyt duża, ale rosła. Polski Instytut Gospodarczy zauważył, że do 2000 roku siła nabywcza wzrosła na tyle, że przeciętny Polak za tę samą kwotę mógł kupić kilka razy więcej towaru niż w 1990 roku. W 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej i odtąd jej siła nabywcza liczy się także w kontekście gospodarek państw członkowskich.

Jak już wiemy bardzo niekorzystna dla siły nabywczej jest recesja gospodarcza. Doświadczyliśmy tego chociażby w obliczu kryzysu z lat 2007-2009, a i współcześnie możemy mówić o wyraźnym spowolnieniu ekonomicznym. O tym, jak faktycznie spadła siła nabywcza nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach europejskich w 2022 roku będziemy mogli powiedzieć dopiero za jakiś czas. Wiemy natomiast jak to się miało tuż przed wybuchem kryzysu w Polsce.

Ranking siły nabywczej GFK z listopada 2021 roku podaje nam dokładne dane. Za określoną jednostkę pieniądza przyjęto tutaj euro. Średnia europejska siły nabywczej pieniądza wyniosła 15 055 euro. Krajem z najwyższą średnią okazał się Liechtenstein – 64 629 euro. Natomiast Polska miała 8294 euro. Oznacza to, że mieszkaniec Liechtensteinu mógł nabyć towary i usługi o wartości prawie 8-krotnie wyższej niż obywatel Polski. Ale i tak w znacznie gorszej sytuacji byli Ukraińcy. Ich siła nabywcza pieniądza wyniosła bowiem zaledwie 1892 euro.

Spadek siły nabywczej, a iluzja pieniądza

Iluzja pieniądza to zjawisko związane ze spadkiem siły nabywczej. Występuje ono wraz z inflacją, kiedy to dane wartości określane są bez uwzględnienia inflacji, bądź z jej uwzględnieniem niepełnym albo opóźnionym, w wyniku czego otrzymujemy wartość nominalną, a nie realną. Przykładowo, jeżeli w jakimś kraju inflacja wyniesie 20%, a wzrost płac 10%, to niektóre osoby mogą paść ofiarami iluzji: zarobiłem więcej, więc wyrównają mi się wydatki inflacyjne.

Tymczasem tak nie jest. Będziemy wówczas ponosić koszta zakupu towarów i usług o 10% większe, niż gdyby inflacja wyniosła przykładowo 2% przy 2-procentowym wzroście płac. Przez to mamy do czynienia ze zjawiskiem, w którym inflacja pochłania naszą podwyżkę.

Tagi: siła nabywcza pieniądzakryzyskoszyk towarów i usługrecesjainflacja

Zaktualizowano: 05.11.2022

Dodano: 31.08.2022