Jak wygląda sprawa przyjęcia lub odrzucenia spadku?

Opublikowano: 19 Paź 2021 Sylwia Chrószcz 11 min. czytania

Kategoria: Słownik pojęć finansowych

Jak przyjąć lub odrzucić spadek?

Warto zacząć od tego w jaki sposób możesz przeprowadzić procedury nabycia lub odrzucenia spadku czy poświadczenia dziedziczenia.

Postępowanie spadkowe tak naprawdę składa się z dwóch etapów, gdzie w pierwszej kolejności toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, w ramach którego następuje określenie kręgu spadkobierców wraz z ustaleniem ich udziałów w dziedziczeniu. Na drugim etapie ma miejsce dział spadku, czyli przypisanie konkretnych przedmiotów wchodzących w masę spadkową do konkretnych osób.

Tak naprawdę do wyboru masz dwie drogi przeprowadzenia tych postępowań – jedną z nich jest załatwienie formalności spadkowych w dowolnie wybranej kancelarii notarialnej. Druga droga to ustalenie tego w drodze postępowania sądowego.

W ślad za tym, jeżeli zdecydujesz się na załatwienie formalności przez notariusza to po zakończeniu całej procedury otrzymasz akt poświadczenia dziedziczenia. Natomiast jeśli wybierzesz drogę sądową to sprawa spadkowa, kończy się w momencie wydania przez sąd prawomocnego postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.

Co ważne, przed notariuszem można dokonać wszystkich formalności spadkowych tylko wtedy, kiedy wszyscy spadkobiercy złożą zgodny wniosek o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Nie może być tak, że przy przyjęciu spadku tylko jeden spadkobierca zadecyduje za pozostałych spadkobierców.

Czym jest dział spadku?

Drugi etap postępowania spadkowego, czyli dział spadku, również może odbyć się przed notariuszem lub sądem ze wskazaniem, że notariusz sporządzi umowę o dział spadku tylko wtedy kiedy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału. Jeśli jednak między nimi występuje konflikt, to wówczas nieodzownym i koniecznym będzie wybranie drogi postępowania sądowego. Dział spadku nie ulega przedawnieniu, więc to postępowanie może się odbyć nawet kilkanaście lat po postanowieniu nabycia spadku lub po uzyskaniu aktu poświadczenia dziedziczenia.

Jeśli zdecydujesz się na drogę sądową to wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinieneś złożyć w Sądzie Rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Tak samo formalnie będzie wyglądało złożenie oświadczenia o odrzucenie spadku. Należy to zrobić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o spadku. Jeżeli tak się nie stanie, to wówczas spadkobierca ustawowy przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Zastanawiając się nad tym czy iść do notariusza czy iść do sądu – warto się kierować również tym, ile czasu potrwa załatwienie formalności spadkowych oraz ile będzie to kosztować.Załatwienie sprawy u notariusza może przebiec szybciej i prościej. Z kolei z punktu widzenia kosztów, mniej zapłacisz za wniosek sądowy. Opłata sądowa wynosi 100 zł plus 5 zł opłaty za tak zwany rejestr sądowy.

Opłaty notarialne regulowane są przez Ministra Sprawiedliwości w Rozporządzeniu z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnych. W przypadku działu spadku maksymalna stawka opłaty notarialnej zależna jest od ogólnej wartości majątku podlegającego działowi.

Minimalna stawka to 100 zł, ale kwota opłat notarialnych może sięgać nawet kilku tysięcy złotych, jednak nie więcej niż 7500 tys. złotych dla osób z I grupy podatkowej wedle Ustawy z dnia 18 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn i nie więcej niż 10 tys. złotych w pozostałych przypadkach.

Jakie są możliwości co do przyjęcia lub odrzucenia spadku?

Do wyboru masz łącznie cztery ścieżki postępowania spadkowego, w tym jedną, którą możesz zastosować jeszcze za życia spadkodawcy.

Każdy  ma prawo do zrzeczenia się spadku jeszcze za życia spadkodawcy.Oznacza to, że jeśli podejrzewasz, że spadkodawca może mieć długi których nie chcesz przyjąć, możesz zawrzeć z nim umowę o zrzeczenie się dziedziczenia, a konsekwencje tej umowy będą dotyczyć Ciebie, ale również zstępnych. W przypadku odrzucenia spadku nie będą też dziedziczyć Twoje dzieci Twoich dzieci, wnuki, prawnuki itd. Inaczej mówiąc, skutkiem będzie potraktowanie Was tak, jakbyście nie dożyli otwarcia spadku i wyłączenie Ciebie i Twoich zstępnych z dziedziczenia. Taką umowę zrzeczenia można podpisać również w innych przypadkach, niekoniecznie związanych z długami spadkodawcy.

Kolejne trzy możliwości znajdują zastosowanie w momencie śmierci spadkodawcy. Jako spadkobierca, spadek możesz odrzucić w całości, przyjąć go wprost lub przyjąć go, ale z tak zwanym „dobrodziejstwem inwentarza”.

To, którą wersję wybierzesz, zadecyduje o tym czy i jaką wartość majątku odziedziczysz, jak również to, czy i w jakiej wysokości będziesz odpowiadać za długi spadkodawcy. Jeśli odrzucisz spadek to nie ponosisz odpowiedzialności za spłatę długów spadkodawcy, ale i nie partycypujesz w podziale jego majątku.

Jeśli przyjmiesz spadek w całości w ramach prostego dziedziczenia – pamiętaj, że jest to rozwiązanie, które niesie za sobą pełną odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy, ale również w pełni dziedziczysz prawa majątkowe wynikające ze spadku. Z przyjęciem spadku wiąże się to, że jeśli spadkodawca nie pozostawił majątku, to i tak będziesz zobowiązany do pokrycia jego długów.

Trzeci wariant to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jego główną ideą jest ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do pokrycia długów spadkodawcy, do wartości majątku przez niego pozostawionego. Zatem jeśli spadkodawca nie pozostawił majątku, to nie musisz pokrywać jego długów.

Co, jeśli nagle się okaże, że dziedziczymy po dziadkach?

Przyjrzyjmy się teraz sytuacji bardzo przykrej, ale jednak takiej, która mogłaby się wydarzyć. Załóżmy, że Pan Antoni ma żyjącego dziadka oraz ojca - syna tego dziadka. Dopuśćmy przy tym, że zarówno dziadek i ojciec Pana Antoniego jak i Pan Antoni są jedynakami, a zarówno babcia jak i matka Pana Antoniego nie żyją. Wtedy po dziadku Pana Antoniego będzie bezpośrednio dziedziczył ojciec Pana Antoniego.

Dziadek Pana Antoniego zmarł. Jednakże w niedługi czas potem również ojciec Pana Antoniego odszedł z tego świata. Cóż w tej dramatycznej sytuacji może biedny Pan Antoni uczynić w kwestii dziedziczenia? Gdyby okazało się, że przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł i za życia nie złożył takiego oświadczenia to wówczas spadkobierca zmarłego spadkobiercy może złożyć takie oświadczenie.

Tak więc Pan Antoni, jeśli obawia się, że jego dziadek pozostawił jakieś długi, może odrzucić spadek.

Na który wariant dziedziczenia powinieneś się zdecydować?

To zależy od Twojego zakresu wiedzy na temat sytuacji finansowej spadkodawcy oraz tego, jak dobrze znałeś tę osobę. Istnieje kilka rozwiązań, które możesz zastosować, aby zwiększyć swoją wiedzę o finansach spadkodawcy. Jednak zasadniczo raczej nie uzyskasz 100% zapewnienia, że Twoja wiedza będzie kompletna i wystarczająca do tego, by zdecydować czy przyjąć czy odrzucić spadek.

Z pewnością im więcej wiesz o sytuacji spadkodawcy, tym mniejsze ryzyko, że przyjęcie spadku będzie oznaczało więcej strat niż pożytku. W obliczu tych informacji wydaje się, że najbardziej bezpiecznym rozwiązaniem może być przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli spadkodawca zostawił majątek to skorzystasz poprzez udział w jego podziale, jednocześnie ograniczysz ryzyko spłaty jego długów do wartości majątku otrzymanego w ramach podziału spadku.

Co istotne, czas na podjęcie decyzji masz do 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy lub uzyskania informacji o powołaniu Cię do spadku. Jeśli w tym czasie nie podejmiesz żadnych kroków to z automatu wybrana zostanie ścieżka przyjęcia spadku z „dobrodziejstwem inwentarza”.

Zaktualizowano: 12.03.2022

Dodano: 19.10.2021