Upadłość konsumencka a małżeństwo

Opublikowano: 11 Lis 2021 Sylwia Chrószcz 10 min. czytania

Kategoria: Poradnik windykacyjny

Małżeńska wspólność majątkowa. Co wchodzi w jej skład i do czego uprawnia?

Zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 31 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy ustawowa wspólność majątkowa. Można też spotkać się z określeniem: majątek wspólny małżonków.

Ustawowa wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wchodzą one w skład majątku wspólnego. Poza rzeczami nabytymi po zawarciu związku małżeńskiego, do majątku wspólnego będą także należeć przykładowo: wynagrodzenie za pracę, dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków lub dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego małżonków. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków i stanowią majątek osobisty.

Małżonkowie mogą jednak chcieć ograniczyć lub całkowicie znieść ustawową wspólność majątkową. Mogą to zrobić przed ślubem albo w dowolnym momencie trwania małżeństwa. Zawierają wówczas umowę małżeńską majątkową potocznie zwaną intercyzą, która ma na celu uregulowanie relacji majątkowych między żoną, a mężem. Zawarcie intercyzy wywoła skutek jakim będzie powstanie rozdzielności majątkowej. To będzie skuteczne wobec wierzycieli jednego z małżonków jedynie wówczas, gdy jej zawarcie było im wiadome. Stanowi o tym art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Przepisy prawa upadłościowego nie zmieniają zasad odpowiedzialności za długi małżonków. Zmieniają jednak zasadniczo sposób, w jakim dochodzi do przymusowego zaspokojenia wierzycieli. Celem postępowania upadłościowego jest bowiem spowodowanie spłaty długu za pomocą środków przymusu państwowego, określonych w prawie upadłościowym. Co istotne, odmienny sposób dochodzenia roszczeń od małżonków obowiązuje niezależnie od tego, czy postępowanie upadłościowe dotyczy przedsiębiorcy czy też konsumenta. Warto zwrócić tutaj uwagę na zasadę dominacji grupowego interesu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, zgodnie z którą z chwilą ogłoszenia upadłości następuje podporządkowanie indywidualnych interesów małżonka upadłego, interesowi większości wierzycieli.

Jakie są skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej jednego z małżonków dla ich majątku?

To, jaki będzie skutek ogłoszenie upadłości jednego z małżonków zależy od ustroju wspólności majątkowej. Stosownie do art. 124 ust. 1 prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, przy czym, jeżeli małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej, całość majątku wspólnego małżonków staje się masą upadłości, a podział majątku jest prawnie niedopuszczalny.

Dodatkowo, jeżeli upadły prowadził w trakcie małżeństwa działalność gospodarczą domniemywa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia firmy przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodu przedsiębiorstwa – o czym stanowi art. 124 ust. 4 prawa upadłościowego. Do masy upadłości nie wchodzą jedynie przedmioty służące małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem tych rzeczy, które zostały nabyte do majątku wspólnego w ciągu 2 lat przed ogłoszeniem upadłości. Stanowi o tym art. 124 ust. 5 prawa upadłościowego.

Zasadniczym, a niejednokrotnie jedynym, uprawnieniem małżonka upadłego jest zgłoszenie w toku postępowania upadłościowego wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym i oczekiwanie jej zaspokojenia na równi z pozostałymi wierzycielami upadłego. W tym ostatnim zakresie zaznaczyć jednak należy, że i tutaj uprawnienia małżonka dłużnika mogą zostać ograniczone. Małżonek upadłego dłużnika może zaspokoić się jedynie w razie spłaty pozostałych wierzycieli upadłego.

Niejednokrotnie małżonkowie przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej zawierają tzw. małżeńskie umowy majątkowe, czy też dokonują umownych podziałów wspólnego majątku. Co w świetle prawa jest dopuszczalne, chociaż niejednokrotnie może okazać się nieskuteczne, jeżeli małżonkowie nie będą przestrzegać pewnych zasad przy zawieraniu umów małżeńskich majątkowych.

Zawierając intercyzę należy przede wszystkim pamiętać, że przepisy prawa upadłościowego zawierają sankcję bezskuteczności intercyzy, jeżeli umowa taka zostanie zawarta zbyt późno. Ustanowienie rozdzielności majątkowej lub ograniczenie wspólności w drodze umowy pozostanie skuteczne jedynie, gdy umowa została zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Mówi o tym art. 126 prawa upadłościowego.

Po ogłoszeniu upadłości małżonkowie nie ustanowią też rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości, który to zakaz wynika z art. 125 ust. 2 prawa upadłościowego. Podobnie, jeżeli ustanowienie rozdzielności majątkowej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu - również i takie orzeczenie będzie bezskuteczne, jeżeli zostało wydane w ciągu 1 roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Stanowi o tym art. 125 ust. 1 prawa upadłościowego.

Co oznacza w praktyce uznanie intercyzy za bezskuteczną wobec masy upadłości?

Oznacza to, że stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami w relacjach z wierzycielami małżonka upadłego podlegają ocenie, tak jakby nie zawarto żadnej umowy małżeńskiej majątkowej lub nie zniesiono wspólności w drodze orzeczenia sądowego. Dodatkowo w razie uznania za bezskuteczną umowy o podział majątku wspólnego, to co wskutek tej umowy ubyło z majątku wspólnego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości zgodnie z art. 134 prawa upadłościowego.

W tym przypadku uznanie umowy o podział majątku za bezskuteczną np. w wyniku której doszło do przeniesienia nieruchomości, spowoduje, że stanowiąca przedmiot tej umowy nieruchomość „odzyska” status składnika majątku masy służącego zaspokojeniu wierzycieli. Nastąpi przywrócenie tego, co ubyło z majątku wspólnego małżonków lub - co istotne - do niego nie weszło. Bezskuteczność umowy o podział majątku będzie polegała bowiem na tym, że dla masy upadłości traktowana będzie jako czynność nie powodująca przewidzianych w niej skutków i to tak dalece, jak wymaga tego interes prawny wierzycieli upadłego. Innymi słowy, w stosunku do masy upadłości sporna umowa między małżonkami będzie traktowana, jakby nie została nigdy zawarta, a wierzyciele będą mogli oczekiwać spieniężenia całości majątku wspólnego małżonków w celu spłaty ich wierzytelności.

Podsumowanie 

Zawieranie intercyz jest rekomendowane i korzystne w chronieniu majątków małżonków przed negatywnym wpływem okoliczności zewnętrznych, na które niejednokrotnie nie mają wpływu. W zamyśle rozdzielność majątkowa zwana intercyzą ma bowiem pełnić słuszną i sprawiedliwą rolę regulatora majątkiem wspólnym. Należy jednak zwrócić baczną uwagę na umiejętności doboru momentu, w którym małżonkowie postanowią zawrzeć umowę wyłączającą ich wspólność małżeńską majątkową.

Tagi: sądprawoprawo upadłościoweupadłość konsumenckaintercyza

Zaktualizowano: 18.04.2022

Dodano: 11.11.2021