Przewłaszczenie na zabezpieczenie. Wszystko, co powinieneś wiedzieć

Opublikowano: 03 Lut 2022 Dagmara Konik 9 min. czytania

Kategoria: Poradnik Kredytowy

Czym jest przewłaszczenie na zabezpieczenie?

Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest jedną z form zabezpieczenia wierzytelności. Jest to przeniesienie własności przez dłużnika swojej rzeczy na wierzyciela, na podstawie odpowiednich zapisów w umowie. W celu zabezpieczenia wierzytelności dochodzi do zawarcia umowy przewłaszczenia. Przewłaszczenie na zabezpieczenie wierzytelności może dotyczyć rzeczy, ale również na przykład papierów wartościowych.

W razie niewypłacalności dłużnika wierzyciel ma prawo do zaspokojenia się z przedmiotu zawartego w umowie, czyli przejęcia własności rzeczy na poczet spłaty długu.

To zabezpieczenie wierzytelności polegające na przeniesienie własności rzeczy jest elastyczną formą zabezpieczenie wierzytelności. Występuje w dwóch wariantach. Dochodzi w nich do przewłaszczenia rzeczy na zabezpieczenie pod dwoma warunkami:

• pod warunkiem rozwiązującym - w tym wariancie, poprzez odpowiednie zapisy w umowie, kiedy dług zostanie spłacony przewłaszczenie na zabezpieczenie traci moc. Można więc powiedzieć, że przewłaszczenie następuje niejako z góry, czyli w momencie podpisania umowy wierzyciel przejmuje zastawione dobra, a po spłaceniu zadłużenia własność powraca na dłużnika, przeniesienie własności rzeczy ruchomej odbywa się zarówno w umowie przewłaszczenia, jak i fizycznie na rzecz wierzyciela,
• pod warunkiem zawieszającym – dotyczy to sytuacji, w której rzecz staje się własnością wierzyciela, gdy dłużnik nie spłaci długu w terminie. Można użyć porównania, że w tym wypadku następuje swego rodzaju „zawieszenie w czasie” ewentualnego przejścia w posiadanie rzeczy przez wierzyciela.  

Regulacje w zakresie przedmiotu przewłaszczenia, jak i istoty przewłaszczenia na zabezpieczenie znajdziemy w przepisach: Prawo bankowe (art. 101). Przy przeniesienie własności możemy także wspierać się przepisami kodeksu cywilnego m.in. art. 157 i 336.

Jak wybrać odpowiedni wariant przewłaszczenia na zabezpieczenie?

W praktyce wybór ten dotyczy jedynie ruchomości. Rzeczy ruchome można zabezpieczyć bowiem przy użyciu obu opcji, a wybór konkretnej zależy od sytuacji stron i ich preferencji - na przykład czy przedmiot musi być użytkowany przez dłużnika w czasie spłacania wierzytelności. Najczęściej, co do rzeczy ruchomych stosuje się drugi wariant, jeżeli są to przedmioty będące źródłem utrzymania dłużnika, a tym samym ich użytkowanie i pozostanie we własności dłużnika jest gwarantem spłacenia długu.

Czy można nieruchomość objąć przewłaszczeniem na zabezpieczenie?

Można. Jednak wyłącznie przy użyciu drugiego wariantu, czyli przewłaszczenia pod warunkiem zawieszającym. Dlaczego? Wynika to bezpośrednio z przepisów kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem. A z taką sytuacją mamy do czynienia w pierwszym wariancie. Jeżeli więc wybierzemy pierwszy wariant do przeniesienia własności nieruchomości to umowa ta będzie nieważna. Tym samym nie będziemy mieli do czynienia ze skutecznym zabezpieczeniem długu.

Jeżeli chcemy zabezpieczyć wierzytelność z wykorzystaniem nieruchomości to należy zawrzeć umowę o bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości na wierzyciela. Jednocześnie wierzyciel zobowiązuje się do powrotnego przeniesienia własności z chwilą ziszczenia się warunku oznaczonego w umowie. Prościej mówiąc - kiedy zaciągamy zobowiązanie względem wierzyciela, staje się on właścicielem nieruchomości. Jednak w momencie całkowitej spłaty długu własność nieruchomości automatycznie przechodzi na pierwotnego właściciela, czyli dłużnika.

Kolejną istotną kwestią przy podpisywaniu umowy dotyczącej przewłaszczenia na zabezpieczenie jest konieczność spełnienia pewnych warunków. Przede wszystkim w umowie strony powinny uregulować i określić wzajemne prawa. Zaleca się, aby dokładnie opisać zabezpieczoną wierzytelność, uściślić i doprecyzować możliwości korzystania z wierzytelności przez strony, a także warunki realizacji prawa własności czy moment przeniesienia własności. Jednak to co najważniejsze, to określenie formy przeniesienia własności, czyli wybór jednego z dwóch opisanych przed chwilą wariantów. Oprócz tego należy pamiętać, że wierzyciel może korzystać ze swojego prawa jedynie w zakresie niezbędnym do zabezpieczenia wierzytelności. Mając to na względzie, w umowie możemy zawrzeć również zapisy dotyczące przestrzegania postanowień umowy, przede wszystkim dotyczących korzystania przez dłużnika z przedmiotu przewłaszczenia. Można do tego celu ustanowić osobę dozorującą, która będzie czuwała nad prawidłowym wypełnianiem warunków umowy. Dobrą praktyką jest także zawarcie w umowie informacji dla wierzyciela o możliwości sprzedaży przedmiotu przewłaszczenia po upływie terminu spłaty długu, czyli w momencie uzyskania pełni praw do tego przedmiotu.

Jak przepisy prawa odnoszą się do legalności wykorzystania przewłaszczenia na zabezpieczenie?

Z jednej strony legalność ochrony tego typu jest możliwa dzięki ustawowej zasadzie swobody zawierania umów. Oprócz tego strony mogą posiłkować się zapisami kodeksu cywilnego określającymi prawny stosunek zależny. Jest to między innymi artykuł 336 Kodeksu Cywilnego. Natomiast w odniesieniu do przeniesienia praw własności nieruchomości, zastosowanie znajduje artykuł 157 Kodeksu Cywilnego w zakresie, o którym wspomnieliśmy już wcześniej, czyli możliwości zastosowania wyłącznie wariantu zabezpieczenia pod warunkiem zawieszającym.

Jak prawo bankowe odnosi się do tej formy zabezpieczenia wierzytelności?

Czy banki mogą korzystać z opcji przewłaszczenia na zabezpieczenie? Jak najbardziej jest to możliwe. Regulują to przepisy prawa bankowego, a konkretnie artykuł 101. Przewłaszczenie na zabezpieczenie może być wykorzystywane do zabezpieczenia każdej wierzytelności względem banku. W umowie z bankiem dłużnik - czyli klient i wierzyciel - czyli bank, powinni dodatkowo określić termin, po upływie którego prawo własności zostanie definitywnie przeniesione na dłużnika po spłacie zobowiązania albo na wierzyciela, gdy dłużnik nie wywiąże się ze zobowiązania. W praktyce tę formę zabezpieczenia spotyka się bardzo często w przypadku kredytów samochodowych.

Zaktualizowano: 24.03.2023

Dodano: 03.02.2022