Co zmieni nowa Ustawa o kredycie konsumenckim? Analiza projektu od UOKiK

Opublikowano: 26 Wrz 2025 Agnieszka Kłak 11 min. czytania

Kategoria: Blog finansowy

Z jakiego powodu procedowana jest nowa ustawa?

Projekt Ustawy o kredycie konsumenckim jest pokłosiem zmian, które narzuca unijna dyrektywa, tzw. CCD2. Pełna nazwa tego dokumentu to Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2023/2225 z dnia 18 października 2023 r.  w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę 2008/48/WE. Głównymi powodami wprowadzenia zmian mają być: większa ochrona konsumenta oraz ujednolicenie standardów w udzielaniu kredytu konsumenckiego. Produkt ten to w bankach częściowo kredyt gotówkowy, a w firmach pożyczkowych pożyczka ratalna i chwilówka. 

Poniżej opisaliśmy najważniejsze założenia projektu.

Co doładnie się zmieni?

Projekt implementujący dyrektywę CCD2 rozszerza katalog produktów objętych regulacją. Po pierwsze, podniesiono próg kwotowy kredytu konsumenckiego do 100 000 EUR. Po drugie, w zakres ustawy wchodzą produkty wcześniej pomijane, takie jak „buy now, pay later” (BNPL), krótkoterminowe mikropożyczki czy leasing konsumencki, jeśli pełni funkcję kredytu z obowiązkowym wykupem. Nowością jest także objęcie niektórych form crowdfundingu pożyczkowego i inwestycyjnego, o ile spełniają warunki charakterystyczne dla kredytu konsumenckiego. To oznacza, że szczególnie fintechy, BNPL i alternatywne platformy finansowania muszą przygotować się na pełną zgodność z wymogami CCD2.

Nowe zasady udzielania kredytu

Kredytodawcy nie będą mogli udzielać zobowiązań pod warunkiem, że klient kupi dodatkowy produkt. Mowa tu np. o pakietach korzyści, prywatnych usługach medycznych czy poradach prawnych. Owszem, klient będzie miał możliwość nabycia takiego bonusu, ale nie będzie mogło stanowić to warunku do zawarcia umowy. 

Automatyczne przetwarzanie i prawa konsumenta

Istotnym novum są przepisy dotyczące podejmowania decyzji kredytowych w sposób zautomatyzowany. Jeżeli ocena zdolności opiera się na profilowaniu lub w pełni automatycznym algorytmie, konsument zyskuje prawo do:

• wyjaśnienia logiki zastosowanego modelu,
• odwołania się od decyzji,
• interwencji człowieka w procesie.

Co więcej, kredytodawca ma obowiązek poinformować klienta o stosowaniu takich technik. W praktyce oznacza to konieczność dostosowania procedur scoringowych i przygotowania dodatkowych mechanizmów odwoławczych w procesach online.

Dokładniejsza ocena zdolności kredytowej

Banki i firmy pożyczkowe będą też musiały w sposób bardziej restrykcyjny dokonywać oceny zdolności kredytowej konsumenta. Nie będzie można stosować danych z mediów społecznościowych. Ocena stosunku dochodów do wydatków musi być rzetelna i merytoryczna, przez co automatyczne procesy oceny będą mogły zostać zanegowane. 

Jakie dane mogą być używane przy ocenie zdolności kredytowej?

Nowe przepisy wprowadzają jasne ograniczenia dotyczące źródeł danych wykorzystywanych w scoringu. Zakazane jest korzystanie ze szczególnych kategorii danych (np. zdrowotnych, dotyczących poglądów politycznych czy religijnych). Wprost wskazano także, że dane z mediów społecznościowych nie mogą być podstawą oceny, chyba że klient wyrazi wyraźną zgodę – choć i w takim przypadku ich wykorzystanie będzie mocno limitowane. Dyrektywa podkreśla także zasadę minimalizacji danych – kredytodawca może analizować wyłącznie te informacje, które są niezbędne dla rzetelnej oceny zdolności kredytowej. Rozwiązanie to nawiązuje do standardów RODO oraz wytycznych EBA dotyczących praktyk kredytowych.

Obostrzenia informacyjne i reklamowe

Projekt ustawy wprowadza surowsze zasady dot. informacji o produkcie oraz materiałów reklamowych. Ważne będzie, by już na samym początku pojawiały najważniejsze informacje o kredycie, takie jak RRSO i inne koszty. Reklama nie będzie mogła sugerować, że zobowiązanie poprawia sytuację finansową klienta. Ponadto będzie musiała zawierać ostrzeżenia - np. "kredyt kosztuje".

Restrukturyzacja sposobem na windykację

W projekcie ustawy znajdujemy także mechanizmy, które mają zachęcać klientów do składania wniosków o restrukturyzację, oczywiście, w przypadku problemów ze spłatą kredytu. Ma to sprawić, że będzie mniej przypadków, kiedy to sprawa trafi do windykacji.

Zwiększenie odpowiedzialności kredytodawcy

Przed zawarciem umowy kredytowej z klientem kredytodawca będzie musiał się upewnić, że wnioskodawca:

• w pełni zrozumiał ofertę oraz wszystkie informacje na temat produktu,
• podjął decyzję w 100% świadomie,
• został prawidłowo poinformowany o przysługujących mu prawach w związku z automatycznym rozpatrywaniem wniosku oraz z umową,
• został ostrzeżony przed finansowymi skutkami zaciągnięcia kredytu,
• wcześniej otrzymał reklamę spełniającą nowy obowiązek informacyjny,
• nie będzie otrzymywał nachalnych ofert marketingowych,
• nie został sprofilowany przy wykorzystaniu danych behawioralnych,
• nie został poddany presji podjęcia szybkiej decyzji o wzięciu kredytu.

Odpowiedzialność banków i firmy pożyczkowych będzie większa, gdyż za załamanie nowych zasad UOKiK będzie mógł nałożyć dotkliwą karę. Prócz tego klient będzie miał więcej przesłanej do tego, by skutecznie żądać sankcji kredytu darmowego.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Projekt ustawy został opublikowany na stronie UOKiK 7 lipca 2025 r. i obecnie jest na etapie opiniowania. W dalszym kroku trafi do prac Rady Ministrów, a następnie znajdzie się w Sejmie, gdzie będzie dalej procedowany. Zgodnie z wytycznymi unijnymi państwa członkowskie mają przyjąć nowe akty prawne do 20 listopada 2025 r., natomiast stosowanie zmian w praktyce musi nastąpić najpóźniej 20 listopada 2026 r. 

Co to oznacza dla kredytodawcy, a co dla klienta?

Jeśli chodzi o optykę klienta, to z jednej strony rzeczywiście może on być bardziej chroniony przed nadmiernym zadłużeniem. Z drugiej zaś może być mu trudniej zaciągnąć zobowiązanie. W przypadku nagłej potrzeby i towarzyszącej temu zawiłej sytuacji finansowej (np. aktywne zadłużenie) będzie nieraz zmuszony do szukania finansowania w innych miejscach.

Z kolei instytucje finansowe będą miały nałożone nowe obowiązki wg wyżej opisanych zmian. W istocie będzie to bardzo duża reforma na rynku finansowym. Oczywistym jest, że każdy podmiot finansujący dba o rzetelny i zaufany wizerunek swojej marki. Jakkolwiek część przepisów w projekcie może wzbudzać kontrowersje. Związek Przedsiębiorstw Finansowych zaapelował do UOKiK o konferencję uzgodnieniową w celu wypracowania merytorycznego stanowiska nad zmianami prawnymi na rynku finansowym w Polsce. 

Nowe przepisy wymuszą szereg zmian organizacyjnych i operacyjnych. Przykładowa „checklista” działań obejmuje:

• przeprowadzenie gap analysis, aby zidentyfikować obszary wymagające dostosowania,
• aktualizację systemów scoringowych i IT, w tym dokumentowania logiki decyzji,
• zmianę szablonów informacji przedumownych zgodnie z nowymi standardami,
• organizację szkoleń dla pracowników, szczególnie w działach sprzedaży i obsługi,
• dostosowanie kampanii marketingowych do bardziej rygorystycznych zasad reklamy,
• aktualizację procedur restrukturyzacyjnych i windykacyjnych, tak aby były zgodne z wymogami CCD2.

Kontrowersje w związku z sankcją kredytu darmowego

Jednym z najczęściej dyskutowanych elementów jest tzw. sankcja kredytu darmowego. Jej mechanizm polega na tym, że konsument, w przypadku istotnych naruszeń ze strony kredytodawcy, spłaca wyłącznie kapitał kredytu, bez odsetek i innych kosztów. Sankcja ta może zostać uruchomiona np. przy poważnych błędach w umowie, naruszeniu obowiązków informacyjnych czy braku prawidłowej oceny zdolności kredytowej.
Branża finansowa podnosi jednak, że rozwiązanie to jest zbyt surowe i nieproporcjonalne. W toku konsultacji legislacyjnych pojawiają się propozycje tzw. „miarkowania odpowiedzialności”, czyli umożliwienia złagodzenia skutków SKD – tak, aby sankcja była proporcjonalna do skali naruszenia.

Reakcje branży i interesariuszy

Nowelizacja spotyka się z mieszanymi opiniami rynku. Związek Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF) ostrzega, że nadmierne obciążenia regulacyjne mogą zahamować rozwój fintechów i BNPL. Związek Banków Polskich (ZBP) generalnie popiera kierunek zmian, ale wskazuje na konieczność doprecyzowania zasad stosowania SKD. Organizacje pracodawców zwracają uwagę, że restrykcje mogą ograniczyć dostęp do kredytu dla mniej zamożnych klientów. Z kolei UOKiK i przedstawiciele instytucji unijnych argumentują, że przepisy zwiększają ochronę konsumenta i wzmacniają przejrzystość rynku.

Zaktualizowano: 28.09.2025

Dodano: 26.09.2025