Co to jest ryzyko kredytowe?

Opublikowano: 28 Sie 2020 Anna Krzysteczko 14 min. czytania

Kategoria: Poradnik Kredytowy

Ryzyko kredytowe - co to jest?

Ryzyko jest pojęciem wieloznacznym, złożonym i trudno podać jego ścisłą definicję. Wiąże się z popularnymi produktami finansowymi, jak: kredyt gotówkowy czy kredyt hipoteczny. Ryzyko określa się najczęściej jako pewne zagrożenie, którego skutkiem jest zmniejszenie zysków, czy poniesienie strat. Mianem ryzyka kredytowego określa się ryzyko poniesienia straty na skutek słabej kondycji finansowej klienta banku.

Ogólnie mówiąc jest to ryzyko polegające na tym, że klient nie będzie w stanie zapewnić wymaganych środków pieniężnych do przeprowadzenia transakcji, zwykle z powodu bankructwa, problemów z płynnością finansową, które nastąpiły np. w wyniku utraty pracy czy poważnej choroby. Ryzyko kredytowe jest jednym z wielu rodzajów ryzyka finansowego, z którymi można zetknąć się w działalności bankowej. I bardzo często współwystępuje z innymi rodzajami ryzyka.

W procesie oceny ryzyka kredytowego występuje tzw. ryzyko kredytowe łączne oraz pojedyncze. Ryzyko łączne obejmuje cały portfel kredytowy danej instytucji finansowej. Jest to zbiór wszystkich rodzajów ryzyka, jakie mogą dotknąć dany bank. Ryzyko kredytowe pojedyncze to z kolei każdy z indywidualnych rodzajów ryzyka, dotyczącego różniących się od siebie aspektów. Warto dodać, że wzrost każdego ryzyka pojedynczego spowoduje także wzrost ryzyka łącznego.

Należy także zauważyć, że ryzyko finansowe występuje nie tylko w przypadku komercyjnych instytucji finansowych. Ponosić je może także jednostka sektora finansów publicznych, o ile prawne może zajmować się kredytowaniem.

Klasyfikacja ryzyka kredytowego

W literaturze specjalistycznej ryzyko katalogowane jest wg różnych kryteriów. Jednakże podziałem, który występuje bodaj najczęściej i jest najchętniej opisywany to podział ryzyka na:

• aktywne, nazywane także czynnym,
• pasywne, które opisywane jest również jako: bierne

Jeżeli chodzi o czynne ryzyko kredytowe to można również o nim powiedzieć, iż jest to ryzyko niewypłacalności. Polega ono na tym, że klient nie będzie w stanie spłacać kredytu. Ustalając zdolność kredytową klienta bank stara się ocenić ten rodzaj ryzyka kredytowego, jednakże tutaj duże znaczenie mają także czynniki, które mogą przyjść z zewnątrz. Mowa tu np. o takiej sytuacji, kiedy firma, w której jest zatrudniony kredytobiorca, zbankrutuje. Wówczas klient straci pracę oraz źródło dochodów, przez co nie będzie miał środków na spłatę kolejnych rat.

Natomiast pasywnym ryzykiem kredytowym nazywamy zjawisko, kiedy to bank ma trudności związane z pozyskaniem środków na finansowanie akcji kredytowej. Sytuacja dotyczy także rozwiązywania depozytów przez klientów bez uzasadnionej przyczyny, a tym samym odpływie kapitału z banku. 

Dlatego właśnie banki, aby mieć pewność, że kredytobiorca spłaci kredyt badają zdolność kredytową i sprawdzają historię kredytową w Biurze Informacji Kredytowej.

Rodzaje ryzyka finansowego:

• ryzyko straty i wypłacalności – możliwość pogorszenia przyszłej kondycji finansowej klienta,
• ryzyko zabezpieczenia – prawdopodobieństwo, że przedmiot będący zabezpieczeniem kredytu zostanie uszkodzony lub straci na wartości z powodu upływu czasu,
• ryzyko płynności – zagrożenie utraty płynności finansowej banku,
• ryzyko stopy procentowej – wiąże się z możliwością pogorszenia sytuacji finansowej banku na skutek zmiany rynkowej stopy procentowej,
• ryzyko rynkowe – dotyczy wpływu gospodarki kraju na funkcjonowanie banku,
• ryzyko operacyjne – ryzyko błędu pracownika, awarii systemu, kradzieży, etc.

Czynniki wpływające na ryzyko kredytowe 

Każdy bank prowadzi działania zmierzające do jak najlepszego zarządzania ryzykiem kredytowym. Komitet kredytowy w banku formułuje politykę i procedury kredytowe. Identyfikacja czynników występowania ryzyka kredytowego pozwala na bardziej precyzyjne rozpoznanie i oszacowanie samego ryzyka. Do podstawowych czynników wpływających na ryzyko kredytowe w banku należą:

• przyczyny zewnętrzne (niezależne od banku) – zaliczamy do nich czynniki makroekonomiczne i społeczne (konkurencja, inflacja, bezrobocie, skłonność do zadłużania się), polityczne (deregulacja i liberalizacja systemów bankowych), demograficzne (starzenie się społeczeństwa), technologiczne (zwłaszcza informatyczne),
• przyczyny wewnętrzne (zależne od decyzji podejmowanych w banku) – obejmują politykę i kulturę kredytową banku, rachunkowość portfela kredytowego, dotyczą poziomu wykwalifikowania pracowników, obsługujących kredyt, różnicowania asortymentu kredytów w ramach portfela kredytowego, różnicowania asortymentu kredytów, funkcjonujących w różnych dziedzinach gospodarki, wartości oraz klasyfikacji zabezpieczeń, a także uwzględniają to, jakimi standardami kierują się instytucje przy procesie kredytowania.

Bank bierze pod uwagę wszelakie przyczyny gdyż jest to jedyne dostępne narzędzie mogące mieć realny wpływ na ograniczanie ryzyka kredytowego. Oczywiście każda instytucja finansowa zdaje sobie sprawę, że prowadzenie działalności udzielania kredytów wiąże się z ponoszeniem pewnego ryzyka, którego nie można zniwelować w 100%.

Punktem wyjścia do analizy ryzyka jest jego identyfikacja, czyli określenie, jakimi rodzajami i w jakim zakresie zagrożony jest w danym momencie bank. Polega ona na rzetelnym rozeznaniu źródeł ryzyka, które towarzyszy poszczególnym produktom kredytowym, kredytobiorcom, oddziałom kredytowym czy szerzej bankom, czy też czynnościom kredytowania.

Skala ryzyka występującego w działalności bankowej, w tym i ryzyka kredytowego, jest zależna od wielu wzajemnie na siebie oddziałujących czynników. Ryzyko to jest zdeterminowane przez dwie główne grupy czynników, a mianowicie wewnętrzne, tkwiące w samym banku oraz zewnętrzne w stosunku do tego podmiotu. Do czynników zewnętrznych można zaliczyć:

• czynniki społeczne, np. zachowania klientów banku, skłonność do oszczędzania,
• czynniki polityczne, np. destabilizacja polityczna kraju,
• czynniki demograficzne, np. struktura ludności, stopa przyrostu naturalnego, stopa bezrobocia,
• czynniki techniczne, np. postęp w zakresie telekomunikacji i informatyki

Rodzaj i wielkość podejmowanego przez banki ryzyka wyznaczają także czynniki wewnętrzne:

• kwalifikacja i doświadczenia kadry zarządzającej danym bankiem, jak i od zatrudnionych w nim pracowników,
• możliwości oceny i przewidywania sytuacji w najbliższej przyszłości i relacji do środków własnych. 

Ryzyko wewnętrzne wynika z czynników, które można przyporządkować kształtowaniu i rozwojowi działalności kredytowej banku. Niedobory struktury i schematu organizacyjnego mogą doprowadzić np. do złej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy i zagrozić spłacie kredytu. Do braków tych zalicza się między innymi nieefektywny obieg informacji, słabości kontroli i rachunkowości, niewłaściwą organizację analizy wniosków kredytowych lub też całej działalności kredytowe.

Główne metody ograniczania ryzyka kredytowego w bankach

1. Szczegółowa weryfikacja historii kredytowej klienta w BIK i BIG oraz jest aktualnej sytuacji finansowej i poziomu zadłużenia. 
2. Wykorzystanie określonego modelu scoringu kredytowego dla każdego segmentu klientów oraz typu produktów.
3. Limity dotyczące dostępnej kwoty kredytu.
4. Sprawdzenie, czy kredyt został przeznaczony na ustalony w umowie cel.
5. Obserwacja poziomu zdolności kredytowej klienta w trakcie całego okresu kredytowania
6. Monitoring zabezpieczeń kredytowych (np. wartości nieruchomości obciążonej hipoteką, postępów budowy etc.)

Co jest brane pod uwagę przy ocenie ryzyka kredytowego klientów banków?

Na ryzyko finansowe wpływa również specyfika danego banku, jego zakres działalności czy struktura klientów. Im stabilniejsza pozycja finansowa banku, tym wyższe będzie ryzyko akceptowalne. Da się to między innymi zauważyć po tym, jakie rodzaje kredytów oferuje bank i jak skomplikowana jest procedura kredytowa. Analiza ryzyka kredytowego dokonywana jest już na etapie rozpatrywania wniosku.

Niektóre metody oceny zdolności kredytowej osób fizycznych są na banki narzucone, ale to od zarządu danej instytucji finansowej zależy, jaki wskaźnik ryzyka zaakceptuje oraz jak dokładna będzie zastosowana analiza kredytowa. Zarządzanie ryzykiem w banku polega przede wszystkim na dokładnej weryfikacji klientów. Nie każdy wniosek o kredyt jest akceptowany, i nie każdy kredytobiorca może liczyć na finansowanie na takich samych warunkach.

Do oceny ryzyka bank stosuje tzw. scoring kredytowy. Pod uwag brane są między innymi takie źródła ryzyka kredytowego jak:

• profil kredytobiorcy, to znaczy jego wiek, stan cywilny, źródło i wysokość dochodów oraz doświadczenie w pożyczaniu,
• cel kredytu,
• okres spłaty i warunki kredytowania,
• wysokość oprocentowania,
• waluta kredytu,
• wysokość wkładu własnego do kredytu,
• zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci majątku kredytobiorcy, poręczyciela, ubezpieczenia kredytu. 

Akceptowalne ryzyko kredytowe banku i metody jego ograniczania mogą się różnić zależnie od instytucji finansowej, ale w dużej mierze mają elementy wspólne.

Główne metody ograniczania ryzyka kredytowego w instytucjach pożyczkowych

Zaufanie klientów wobec firm udzielających kredytów rośnie z każdym rokiem. Świadczą o tym dane przedstawiane przez BIK, które potwierdzają, że Polacy z mniejszym strachem decydują się na szybkie pożyczki. Na taką sytuację ma wpływ ciągłe udoskonalanie usług świadczonych przez firmy pożyczkowe, rosnący poziom profesjonalizmu oraz odpowiednie zarządzanie ryzykiem kredytowym.

Głównym sposobem ograniczania ryzyka kredytowego stosowanym przez instytucje pozabankowe jest badanie zdolności kredytowej. Proces ten jest skrupulatnie przeprowadzany – przy określaniu ryzyka kredytowego bierze się pod uwagę takie czynniki jak: osiągane przez klienta dochody oraz jego wydatki, wiek i stan cywilny, jego wykształcenie i zawód, status mieszkaniowy, rodzaj pracy oraz okres zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie, posiadane rachunki bankowe, karty płatnicze, programy oszczędnościowe.

W tym miejscu należy dodać, że banki posiadają pewną przewagę podczas weryfikacji osób ubiegających się o kredyt. Polega ona przede wszystkim na dostępie do danych z rachunków oszczędnościowych klientów. Firmy udzielające pożyczek, ze względu na charakter swoich usług, zmuszone są stosować uproszczone metody sprawdzania zdolności kredytowych klientów. Robią to poprzez weryfikację danych z BIK i biur informacji gospodarczej (m. in. BIG InfoMonitor, Krajowy Rejestr Długów, ERIF).

Jednak w przeciwieństwie do banków, firmy pożyczkowe dysponują wyłącznie kapitałem własnym, a wyższe ryzyko jest wpisane w model ich funkcjonowania. Ryzyko kredytowe jest więc oceniane przez każdą instytucję finansową indywidualnie.

Podsumowanie

Reasumując, z ryzykiem kredytowym mamy do czynienia zawsze, gdy dany podmiot otrzymuje produkt lub usługę bez dokonania natychmiastowej zapłaty. Ryzyko to definiuje się jako niebezpieczeństwo, że kredytobiorca/ pożyczkobiorca nie będzie w stanie z jakichkolwiek powodów spłacić zaciągniętego zobowiązania ani oddać pożyczonego produktu.

Tagi: wkład własnyryzyko kredytowekredyt hipotecznykredyt gotówkowy

Zaktualizowano: 08.12.2021

Dodano: 28.08.2020