Etyka biznesowa banków i firm pożyczkowych w procesie udzielania kredytów

Opublikowano: 17 Kwi 2022 Agnieszka Kłak 15 min. czytania

Kategoria: Poradnik Kredytowy

Dlaczego możemy otrzymać decyzję negatywną w banku?

Wnioskując o kredyt gotówkowy i otrzymując decyzje negatywne czujemy niejednokrotnie żal i rozgoryczenie. Nie powinniśmy jednak mieć pretensji do banków, ponieważ muszą one mieć gwarancje, że będziemy nasze zadłużenie spłacać w terminie i ta gwarancja jest ważna dla banku, ale w głównej mierze jest ważna dla nas.

Jednym z ważniejszych dążeń banku jest ochrona swoich klientów przed zjawiskiem przekredytowania. Banki nie mogą i nie chcą sobie pozwolić na udzielanie kredytów osobom, których na to nie stać. Udzielenie kredytu, który w przyszłości nie będzie spłacany terminowo to konsekwencje dla instytucji oraz dla klienta. Dla banku będzie to konieczność utworzenia właściwych rezerw czy wszczęcie procedury windykacyjnej. Z kolei dla klienta zaciągnięcie zbyt dużej ilości kredytów może doprowadzić do sporych kłopotów finansowych, a w konsekwencji do uwikłania się w spiralę zadłużenia.

Banki wypełniając misję odpowiedzialnego pożyczania weryfikują swoich klientów pod kilkoma względami wykorzystując odpowiednie procedury i narzędzia. Zaliczymy do nich:

• regulacje ustawowe i rekomendacje od Komisji Nadzoru Finansowego,
• analizę zdolności oraz wiarygodności kredytowej, 
• ocenę scoringową wraz z analizą ilości zapytań kredytowych do Biura Informacji Kredytowej.

Regulacje ustawowe i rekomendacje od Komisji Nadzoru Finansowego

Banki działają w konkretnym otoczeniu prawnym. Między innymi w ustawie Prawo Bankowe czy ustawie o kredycie konsumenckim banki mają wyznaczone szereg czynności, które muszą dokonać przed udzieleniem kredytu. Również rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego wskazują konkretne zasady, jakie obowiązują banki w zakresie udzielania kredytów i nie tylko. Przykładowo dla walki ze zjawiskiem nadmiernego zadłużania się i zbyt liberalnego podejścia do udzielania kredytów została wdrożona Rekomendacja T. Uniemożliwia ona udzielania kredytów osobom, gdy suma ich miesięcznych rat przekracza limity procentowe określone w rekomendacji w relacji do dochodu klienta. Rekomendacja T to nie jedyna regulacja obowiązująca banki. 

Na stronie Komisji Nadzoru Finansowego znajdziemy ponad 20 rekomendacji dla sektora bankowego i 6 dla spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Wspomniana rekomendacja T oraz rekomendacja S regulująca zasady udzielania kredytów zabezpieczonych hipotecznie to dwie rekomendacje, z którymi najczęściej może spotkać się potencjalny klient banku. Oprócz tych rekomendacji banki obowiązują kolejne wytyczne oznaczane dużymi literami alfabetu, a regulujące m.in. kwestie dotyczące zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka np. rekomendacja C dotycząca zarządzania ryzykiem koncentracji czy rekomendacja G dotycząca zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Wśród regulacji KNF znajdziemy także te dotyczące kontroli wewnętrznej w banku oraz zachowania zasad ładu wewnętrznego. Są to odpowiednio rekomendacja H oraz rekomendacja Z.

Rekomendacje wymienione przeze mnie to tylko część regulacji rynku bankowego. Listę aktualnie obowiązujących wytycznych dla sektora można znaleźć na stronie Komisji Nadzoru Finansowego.

Analiza zdolności oraz wiarygodności kredytowej

Kolejne narzędzie w walce ze zjawiskiem przekredytowania, a zarazem odpowiedzialnej działalności bankowej to analiza zdolności kredytowej i wiarygodności klienta.

Zdolność kredytowa według ustawy o prawie bankowym jest to zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami i w terminach określonych w umowie kredytowej. W praktyce oznacza to głównie sprawdzenie, czy posiadane przez Klienta źródła dochodów są dostatecznie wysokie i stabilne, aby uniknąć ryzyka braku spłaty zobowiązania.

Z kolei wiarygodność kredytowa to pojęcie określające poziom rzetelności klientów co do terminowej spłaty kredytów. W trakcie analizy zdolności kredytowej bank pobiera raport z Biura Informacji Kredytowej, aby sprawdzić stan aktualnie posiadanych zobowiązań, jak i tych historycznych. Oprócz bazy BIK, banki weryfikować mogą jeszcze w innych biurach informacji gospodarczej np. Krajowy Rejestr Długów, Erif, BIG InfoMonitor czy Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej.

Ocena scoringowa wraz z analizą ilości zapytań kredytowych do BIK

Wnioskując o kredyt musimy wiedzieć, że zostaniemy poddani tzw. ocenie scoringowej. Można powiedzieć, że Bank przyznaje punkty i określa ryzyko kredytowe potencjalnego kredytobiorcy względem innych osób, które spłaciły już swój kredyt terminowo. Punktowaniu mogą podlegać np. takie elementy jak wiek, zawód, wykształcenie, stan cywilny, miejsce zamieszkania, liczba dzieci, posiadane ruchomości i nieruchomości. 

Bardzo ważną kwestią przy wydawaniu decyzji kredytowej jest ilość zapytań kredytowych W Biurze Informacji Kredytowej. Zapytania to z jednej strony sygnał, że klient składał wniosek i być może nie otrzymał kredytu albo może go otrzymać i zanim konkretne zobowiązanie pojawi się w raporcie BIK może dojść do zjawiska przekredytowania klienta, czyli zaciągnięcia zobowiązań w jednym czasie, a stąd już tylko krok, w sytuacji pogorszenia się sytuacji zawodowej i utraty dochodu do rozpoczęcia procedury windykacyjnej i prawdziwego finansowego dramatu w życiu tego kredytobiorcy. Ilość zapytań kredytowych, która uniemożliwia zaciągnięcie kredytu, podobnie jak szczegóły oceny scoringowej to jedna z pilniej strzeżonych tajemnic procesu kredytowego. 

Etyka biznesowa banków a kredyt hipoteczny

Czy w jakimś stopniu niektóre aspekty etyczne różnią się, kiedy dochodzi do udzielania kredytu hipotecznego? Jak w przypadku każdego produktu bankowego podstawą etyki biznesowej banków są przepisy obowiązującego prawa. Jednakże oprócz tego banki wychodzą naprzeciw klientom, którzy zdecydowali się im zaufać. Chodzi tutaj o pewne mechanizmy samoregulacyjne.

Przykładem jest chociażby samoograniczanie się banków w udzielaniu walutowych kredytów hipotecznych. Dlaczego takie zachowanie jest etyczne? Otóż walutowy kredyt hipoteczny to jeden z tych produktów finansowych, który przynosi bankom najwyższe dochody. Jednakże dla klientów takie zobowiązanie często wiąże się z dużym ryzkiem. Mowa tu o zjawisku, w którym zmieniają się kursy walut, a co za tym idzie rośnie wysokość raty.

Wracając do kredytów hipotecznych udzielanych w złotówkach musimy wspomnieć, że skrupulatne badanie zdolności kredytowej klienta przez bank nie jest tylko badaniem, czy kredytobiorca będzie wypłacalny, ale jest również przejawem postępowania zgodnym z etyką biznesową. Co więcej etyczne zachowania banków przejawiają się także m.in. dokładnym przedstawieniem klientowi jak zmienić mogą się raty przy oprocentowaniu zmiennym.

Pamiętajmy o tym, że w sektorze bankowym obowiązują takie same standardy etyczne zarówno w przypadku udzielania kredytów hipotecznych dla klientów indywidualnych, jak i kredytów hipotecznych dla firm.

Jak wygląda odpowiedzialne pożyczanie w firmach pożyczkowych?

Firmy pozabankowe podczas udzielania pożyczek akceptują wiele dodatkowych aspektów, których banki nie biorą pod uwagę. To mogą być nieregularne dochody czy nieco gorsza historia spłat kredytów, która widnieje w bazach. Dlaczego tak się dzieje?

Odpowiedź jest prosta. Firmy te rekompensują sobie swoje liberalne podejście w ocenie klienta, które nie zapominajmy obarczone jest wyższym ryzykiem niespłacalności, mniejszą kwotą udzielanych pożyczek oraz wyższymi kosztami pożyczki. Każda firma pozabankowa ma własną politykę udzielania pożyczek. Bywa też tak, że firma weryfikuje bazy i dokładnie sprawdza tam swoich klientów, ale dochód klient już tylko oświadcza.

W takim przypadku nasza historia kredytowa powinna być bez znacznych opóźnień w spłatach, a dochód, który oświadczymy powinien umożliwić spłatę wszystkich rat, które się tam pojawiają. Czasami firmy weryfikują też zakład pracy i mimo, że dochód jest przez nas oświadczony, kontaktują się z naszym  pracodawcą i potwierdzają fakt zatrudnienia.

Warto też spojrzeć na pewne różnice, jakie wykazuje sektor firm pożyczkowych w zakresie udzielanych produktów. Przykładowo chwilówki na małą sumę mogą być łatwiejsze do uzyskania niż pożyczki ratalne na duże kwoty. Ponadto firmy pozabankowe często oferują darmowe pierwsze pożyczki dla nowych klientów.

Pożyczka bez sprawdzania baz? Tak, lecz z udokumentowaniem dochodu!

Istnieją firmy, które nie weryfikują baz klienta, ale wymagają udokumentowania dochodu. Tutaj pożyczkodawca nie sprawdza nas w bazach, jednak w celu uzyskania finansowania należy wykazać swój dochód. Często pożyczkodawca może zażądać od nas więcej niż jednego dokumentu. Kwestia dokumentowania dochodu jest bardzo indywidualna i każda z instytucji reguluje ją według własnej polityki kredytowej. Może się zdarzyć tak, że z powodzeniem otrzymamy 5 000 zł bez żadnego dokumentu, a chcąc wnioskować na przykład o kwotę 10 000 zł udokumentowanie dochodu będzie konieczne. Z praktyki rynkowej wynika, że konieczność przedstawienia dokumentów będzie uzależniona od oceny scoringowej klienta. Jeśli chodzi o kwestię dokumentowania dochodu warto o nią pytać swojego doradcę finansowego – bez problemu znajdzie odpowiedź i konkretne wytyczne!

Firmy pozabankowe też muszą przestrzegać ustaw!

Podobnie jak w bankach firmy pozabankowe zobligowane są do przestrzegania szeregu ustaw i regulacji rynkowych. Przykładem ustawy, która w bardzo trafny sposób uporządkowała rynek jest tzw. ustawa antylichwiarska wprowadzona 11 marca 2016 roku wraz z późniejszymi nowelizacjami. Firmy pożyczkowe zobligowane do stosowania przepisów tej ustawy jednocześnie działały tak, aby w sposób jak najbardziej kompleksowy zabezpieczyć interesy konsumentów. Ponadto warto wspomnieć, że firmy te muszą działać we właściwej formie prawnej i być wpisane do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Oprócz tego istnieje taki organ jak Polski Związek Instytucji Pożyczkowych. Co ma on wspólnego z etyką biznesową podmiotów, które udzielają pożyczek pozabankowych? Otóż PZIP ma na celu dążyć do samoregulacji rynku usług finansowych w sektorze pozabankowym, a co za tym idzie - poszerzać wiedzę o pożyczkach oraz dbać o to, aby firmy pożyczkowe zawsze przedstawiały jasne oferty na swoich stronach internetowych. Dzięki temu klienci firm pożyczkowych mogą żywić do tych podmiotów pełne zaufanie oraz nie obawiać się tego, że zostaną oszukani.

Etyczna misja na rynku finansowym

Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce to instytucja, która zrzesza różne podmioty, działające na rynku finansowym, im. banki i firmy pożyczkowe. Głównym zadaniem ZPF jest szerzenie wiedzy na temat produktów finansowych oraz umacnianie instytucji finansowych jako podmiotów zaufania publicznego. Misja podnoszenia standardów etycznych w branży została rozpoczęta przeszło 20 lat temu przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych (bo tak wcześniej nazywał się ZPF) i trwa do dzisiaj.

Decyzje negatywne - nie są wydawane na złość klientom!

Decyzje negatywne czy to przy wnioskowaniu w banku, czy to w instytucji pozabankowej, wzbudzają w nas zazwyczaj wiele emocji. Wydaje nam się, że firmy te przekreślają nasze plany i marzenia. Jednak sami teraz widzicie, że nie robią tego złośliwie. Kiedy otrzymujemy decyzje negatywne w bankach, a już tym bardziej firmach pozabankowych powinna zaświecić się nam czerwona lampka, że być może nasze finanse zamiast dalszego zadłużania wymagają raczej uporządkowania? Nie złośćmy się zatem tylko wyciągajmy wnioski.

Dodano: 12.10.2021